Arabia Saudyjska jest światem dwóch biegunów. To kraj ultrakonserwatywny o niespotykanych „regułach gry”, mających miejsce w otoczeniu najnowszych zdobyczy cywilizacji. Ta fuzja jest częsta dla świata arabskiego, ale w żadnym innym kraju przestrzeni Islamu nie jest tak dobitna.
Arabia Saudyjska jest jedną z nielicznych monarchii absolutnych (inne monarchie absolutne to - Brunei, Katar, Oman, Watykan i afrykańskie Suazi ( obecnie Eswatini)). Rządy sprawuje król i premier Salman ibn Abd al-Aziz Al Su’ud. W państwie nie ma stricte konstytucji, choć istnieje ustawa zasadnicza, określająca uprawnienia rządu oraz obowiązki króla. To największy kraj Półwyspu Arabskiego. Od momenty powstania, a właściwie zjednoczenia 23 września 1932 roku, Arabia była zamknięta dla ruchu turystycznego. Kierowała się potrzebą ochrony swych tradycji, strachem przed liberalizacją, wahhabickimi ograniczeniami (jak chociażby niemożliwość korzystania z kąpieli na plażach przez kobiety). Większość turystów stanowili pielgrzymi odwiedzający Mekkę i Medynę – najświętsze miejsca świata Islamu. Dla podróżników była to twierdza nie do zdobycia. Sąsiednie kraje regionu ZEA czy Oman, już kilka lat temu odnalazły się w globalnym świecie turystyki. Inne jak Bahrajn, Kuwejt czy Katar - z racji rozmiarów, są krajami weekendowymi o ograniczonych możliwościach turystycznych. Najciekawszy kraj regionu – Jemen jest wciąż teatrem wojny ( ale tylko jego polnocno – zachodnia część ).
W Arabii, sytuacja uległa zmianie, po nominowaniu na następcę tronu Mohammada bin Salmana. Jak na warunki Saudyjskie to reformator, próbujący zmienić skostniały system społeczny a przy okazji dążący do dywersyfikacji źródeł przychodu opartych dziś na wydobyciu ropy. Zaledwie trzydziestokilkuletni członek rodu Saudów, zdobył uznanie Króla, wizją Arabii Saudyjskiej będącej centrum świata muzułmańskiego oraz głównego węzła komunikacyjno-handlowego między Azją, Afryką i Europą. Mohammad bin Salman ma świadomość, że kraj wymaga zmian i trzeba przekupić młodych Saudyjczyków, wie że kraj może czekać bunt na ulicach, podobny jaki miał miejsce w roku 2011 w sąsiednim Bahrajnie, Tunezji, Egipcie, Libii, Jemenie czy Syrii. We wszystkie tych krajach miała miejsce Arabska wiosna, a konsekwencją było obalenie władz ( Tunezja, Egipt) lub trwająca po dziś permanentna wojna (Jemen, Libia, Syria). Niestety, przy okazji owe wizje i niepohamowane ambicje – w jednym przypadku doprowadziły do wojny z Jemenem, a drugim wojny dyplomatycznej z Katarem. Arabia Saudyjska to potęga Bliskiego Wschodu. Z powierzchnią 2.149.690 km2 jest 13 największym krajem świata . Oficjalnie zamieszkuje ponad 33 miliony mieszkańców, z czego większość stanowią Arabowie. Ponad osiem milionów stanowią cudzoziemcy. Są to liczni przybysze w celach zarobkowych z Pakistanu, Bangladeszu, Indii, Etiopii czy Filipin. Stolicą kraju jest Rijad, drugim i znacznie ciekawszym miastem jest nadmorska Jeddah. Inne miasta warte poznania to Taif, Abha, Madinah Saleh oraz region Al Ahsy ze stolicą w Hofuf. Na całym obszarze kraju przeważają pustynie kamieniste i pustynie piaszczyste poprzecinane wyschniętymi korytami rzek. Woda to jeden z ulubionych tematów Saudyjczyków, zapewne dlatego ze w kraju nie ma stałych wód powierzchniowych, a występują jedynie pozostałości starych koryt rzecznych (tzw. wadi). Na południowym wschodzie kraju znajduje się anekumena - ogromny obszar Rub Al Chali – wcinający się w teren Omanu i Jemenu to miejsce skrajnych temperatur, gdzie na żadną pomoc nie ma co liczyć, natomiast krajobraz z licznymi wydmami białego piasku nie ma sobie równych.
Arabia to w większości obszar ultra konserwatywnego Islamu zwanego wahabizmem, który wyznają sunnici 75-85% mieszkanców, a 15- 25% osób wyznaje szyizm. Podział na linii sunnici-szyici jest najważniejszym pęknięciem świata Islamu. W Arabii Saudyjskiej mieszkają także chrześcijanie ale ustawa zasadnicza nie zapewnia wolności religijnej. Kontrole i nadzór nad religią sprawuje Komitet Krzewienia Cnót i Zapobiegania Złu – Muttawa, odpowiedzialna za walkę z innymi religiami w tym występkami wbrew wahhabickim interpretacjom islamu jak sufizm czy szyizm. Muttawa to problem dla postępu kraju, jednak w tym roku siła muttawy znacznie zmalała a po cichu mówi się o rozwiązaniu owej formacji. Jednak dziś wciąż muttawa kontroluje ulice i lokale gastronomiczne, a te są zamykane na czas modlitwy. Przerwa trwa kilka godzin – najbardziej irytująca trwa w godzinach 12 do 15 , a później od około 18 do 19. Wygląda to tak, ze jeśli uda nam się zamówić posiłek przed zamknięciem, to zostaniemy z lokalu wyrzuceni lub dostaniemy zezwolenie na konsumpcje ( decyzja właściciela), natomiast w tym czasie nikt nowy nie jest wpuszczany do lokalu.
Większości z nas Arabia Saudyjska wydaje się być absurdalnie bogata, jednak sprawa wygląda trochę inaczej. 40-50 proc. społeczeństwa, nie ma pracy ani żadnych perspektyw na jej zdobycie. W kraju są cztery grupy społeczne – najbogatsza używająca na co dzień samochodów za kilkaset tysięcy euro, klasa średnia głównie pracownicy biznesu– to mniejszość. Natomiast większość mieszkańców stanowią zwyczajni ludzie, czwarta grupa to duża diaspora pracowników – głownie z Pakistanu , Indii, Filipin i Bangladeszu. Najbogatsi mieszkańcy czerpią zyski z oceanu ropy, znajdującego się kilkanaście i kilkaset metrów pod ziemią Arabii Saudyjskiej. Największe jej złoża znajdują się na wybrzeżu i w szelfie Zatoki Perskiej, kraj posiada 1/4-1/3 światowych zasobów ropy. Arabia Saudyjska, obok Rosji i USA zajmuje czołowe miejsce w jej wydobyciu. Ropa jest orężem i mieczem w polityce kraju, zarówno względem świata Zachodu jak i sąsiadów. Od momentu rewolucji w Iranie czyli upadku Szacha, Arabia ma wielki problem z Iranem - państwem szyickim, które stara się zwiększyć swoje wpływy w regionie zamieszkałym przez szyitów. Dotyczy to m.in. Iraku, Syrii, Bahrajnu. Iran tworzy tam i lansuje miejscach bojówki i oddziały zbrojne, które są wykorzystywane albo do walki z rządem centralnym, albo do budowania państwa w oparciu o wzory irańskie. Politycy Arabii saudyjskiej nie trawią Iranu z szeregu powodów – różnice religijne, polityczne, geostrategiczne jest także silne parcie Izraela i USA na eskalacje konfliktu. To polityka, mająca ogromne znaczenie w całym świecie arabskim. Polityka to także ulubiony temat rozmów, lepiej jednak w podroży przez Arabie jej unikać.
Od listopada 2019 roku po kraju można swobodnie podróżować – wyjątkiem jest wjazd do Mekki i Medyny. Najprościej i najtaniej jest wynająć samemu samochód, jednak pamiętać trzeba że kierowcami są niezwykle emocjonalni i impulsywni ludzie - jazda może więc być przygodą extreme. W kraju są dwie linie kolejowe – jedna prowadzi z Rijadu do prowincji Al Ahsa i jej stolicy miasta Hofuf. To najbogatsza w złoża i palmy daktylowe część kraju. Większość mieszkańców Al Ahsy to szyici, którzy jak wspominałem, są solą w oku polityki Saudów. Szyici saudyjscy to najbardziej pracowici i przedsiębiorczy ludzie, ale od lat są dyskryminowani i pozbawiani dobrze płatnych stanowisk. Szyici w tym rejonie są blisko spokrewnieni z częścią mieszkańców Bahrajnu w którym również przeważa szyicki Islam.
Czy w Arabii występuje transport publiczny? w formie szczątkowej – tak, ale pamiętajmy kraj jest ogromny, a to co na mapie wydaje się być bliskie, jest bardzo daleko i podroż trwa kilkanaście godzin. Dobrym rozwiązaniem jest podróż samolotami np. linią Saudi Airlines, innym jest przemieszczanie się w obrębie miast uberem lub careem. Trzeba mieć świadomość ze kierowcy ubera nie mają żadnego pojęcia o kraju i miejscach, bo to główni mili do bólu Pakistanczycy. Hotele w Arabii są takie jak wszędzie są lepsze i gorsze ale dobrym rozwiązaniem są apartamenty zwykle są one większe w lepszym standardzie niż hotele w tej samej cenie.
A jacy są Saudyjczycy? Jak wszyscy ludzie, można im przypisać wiele pozytywów i negatywów a w zależności od tego jak patrzysz na świat i z kim przebywasz dostrzeżesz więcej danych cech. To chyba uniwersalne spostrzeżenie świata – tak samo jest w każdym zakątku globu a także w Polsce. Mówienie o Arabach złych rzeczy - co w Polsce jest normą - to uproszczenie, wynikające z niewiedzy. Oczywiście różnic jest wiele, są tez cechy negatywne ale warto czerpać ze świata Arabów to co jest cenne, a tych cech jest wiele. Godność, honor i reputacja, lojalność – to podstawowe cechy jakie dostrzegam w Arabach. Wszyscy Arabowie są podobni, choć zastawiam się czy istnieje coś takiego jak kultura arabska? To przecież 20 państw na pustyni w dzikich odstępach od Maroka po Arabię Saudyjską – kraje są różne ale jak dla mnie o wiele bardziej jednolite niż kraje Zachodu. Wiążą ich cechy takie jak: tradycyjna rola rodziny, struktura klasowa, obrządek religijny, polityka i tryb życia. Poczałkowo nie można zrozumieć Arabów, bo z naszego punkt widzenia ich postępowanie jest alogiczne. Jednak to tylko złudzenie. Warto więc na miejscu z nimi rozmawiać a nie żyć mitami. Przyjaźnie tutaj bardzo się szybko rodzą i pogłębiają ale ich koncepcja jest inna – wiążą się one z pewnymi prawami i obowiązkami. Jest kilka reguł gry z Arabami - dobre maniery mówią aby nigdy nie odmawiać co nie oznacza ze trzeba wypełnić obietnicę. Odpowiedz nie może być nigdy odmowna – więc trzeba tak zakręcić odpowiedź aby nie odmówić i nie urazić. U Arabów na naszą prośbę raczej nie usłyszymy silnego TAK, pojawi się za to słowo – Inszallah czyli Jak Bóg zechce. Arabowie uwielbiają długie rozmowy przy herbatce, można wiele się dowiedzieć od nich i sytuacji w kraju, trzeba jednak bardzo uważać bo są niezwykle czuli na krytykę i silniej przemawiają osobiste argumenty niż logiczne uzasadnienie. Emocje u nich są czymś czego my nie rozumiemy – jeśli Arab wydaje nam się rozgniewany i zaczyna perorować nie świadczy to o niepohamowanej złości a jest to demonstracja szczerości i głębokiego zaangażowania w przedmiot sprawy. Mozna by długo pisać ale najlepiej samemu ich poznać.
Czy Arabie Saudyjską warto odwiedzić? Zdecydowanie – Tak. To kraj bardzo ciekawy, w wielu aspektach. Kraj ma wiele do pokazania i wiele uczy, zarówno w teorii jak i praktyce, ale przede wszystkim Arabia Saudyjska potrafi zadziwić. A w końcu ten element - jest według mnie, podstawą każdej udanej podroży.
Szczegóły i program wyprawy do Arabii Saudyjskiej znajdują się stronie wyprawy. O Arabii Saudyjskiej czytaj w naszych artykułach. Arabia Saudyjska południe - rejon Abha oraz Najran Arabia Saudyjska - Spacer kanionem
Autor: Łukasz Odzimek
Arabia SAUDYJSKA na zdjęciach:
