IRAK I KURDYSTAN IRACKI - PROGRAM PODRÓŻY:
Dzień 1.
Wylot z Warszawy do Bagdadu. Na lotnisku spotkanie grupy z pilotem Poza Trasą Adventure na trzy godziny przed wylotem.
Dzień 2. - Dzień 3. Bagdad
Przylot do Bagdadu w godzinach wczesnoporannych. Na lotnisku spotkanie grupy z lokalnym pilotem / przewodnikiem Poza Trasą Adventure w Iraku. Po dopełnieniu wszystkich formalności transfer do hotelu w Bagdadzie i zakwaterowanie. Czas wolny na odpoczynek po podróży. Około południa rozpoczniemy zwiedzanie Bagdadu. Bagdad położony nad rzeką Tygrys to stolica Iraku i jedno z największych miast na Bliskim Wschodzie. Miasto założone zostało w 762 roku pod nazwą Madinat as-Salam (Miasto Pokoju) i było jedną ze stolic dynastii Abbasydów. Madinat as-Salam na przestrzeni lat stał się jednym z najważniejszych światowych centrów kulturalnych i handlowych. Miasto budziło podziw bajecznymi pałacami, parkami, wykwintnością wspaniałych meczetów i szkół islamskich. Po podboju przez Mongołów w 1258 roku przyjęło obecną nazwę. W 1534 Bagdad został podbity i stał się częścią Imperium Osmańskiego aż do początku XX wieku. Od odzyskania pełnej niepodległości przez Irak w 1946 roku, Bagdad stał się jego stolicą. Miasto ucierpiało znacznie w trakcie i po wojnie w Zatoce Perskiej w 1991 roku. Kolejny raz podczas inwazji Stanów Zjednoczonych na Irak w 2003 roku a następnie wojny w Iraku, która trwała do grudnia 2011 roku.
W programie dwudniowego zwiedzania Bagdadu między innymi:
- Pomnik Męczenników - Al Shaheed poświęcony żołnierzom irackim poległym w wojnie iracko-irańskiej w latach 1980-1988. Pomnik położony jest pośrodku sztucznej wyspy na wschodnich obrzeżach Bagdadu. Al Shaheed tworzą dwie rozdzielone i przesunięte względem siebie czterdziestometrowe kopuły wyłożone turkusową mozaiką. W swoim wnętrzu chronią one stale palący się płomień oraz iracką flagę.
- Wizyta i zakupy na handlowej ulicy Al Mutanabbi oraz na lokalnym suku, gdzie sprzedawane są wyroby codziennego użytku oraz rzemiosło dekoracyjne i artystyczne wykonywane z miedzi. Jest to doskonałe miejsce na zakup przepięknych ręcznie wykonywanych wyrobów.
- Wizyta w tradycyjnej herbaciarni / kawiarni w starej części Bagdadu.
- Medresa Mustansiriya Madrasah - średniowieczną szkołę wyższą, założoną w 1227 roku za czasów dynastii Abbasydów (medresa bywa czasowo niedostępna).
- Plac Al Fardus (Plac Rajski) - miejsce, gdzie w kwietniu 2003 roku obalony został pomnik Saddama Husajna. Odlany z brązu posąg stał na pięciometrowym postumencie, otoczonym 37 kolumnami. Symbolizowały one rok 1937 - rok urodzenia Husajna. Posąg wzniesiono w 2002 roku dla uczczenia jego 65-tych urodzin.
- Plac Tahrir - jeden z głównych i największych placów miejskich, z nowoczesnym pomnikiem autorstwa Jawad Saleema oraz Rifat Chadirjia, upamiętniającym uzyskanie niepodległości przez Irak w 1958 roku.
- Wieża zegarowa Qishla - leżąca na terenie parku Serai nad brzegiem Tygrysu, XIX-wieczna wieża, wzbogacona w w 1927 roku o zegar podarowany przez brytyjskiego króla Jerzego V dla króla Iraku Fajsala I.
W miarę aktualnych możliwości zwiedzimy również:
- Ruiny Ktezyfonu - starożytnej perskiej stolicy, położonej na terenie obecnego Iraku. Ktezyfon to była stolica Imperium Perskiego od roku 226 aż do jego upadku w 637 roku podczas arabskiego podboju Persji. Jedyną zachowaną budowlą w Ktezyfonie jest Taq Kasra - masywne 37-metrowe jednoprzęsłowe sklepienie wykonane z suszonej cegły. Jest to największe zachowane sklepienie tego typu na świecie. To mające 1800 lat sklepienie, uważane jest za punkt zwrotny w historii architektury. Tas Ksra był częścią monumentalnej sali pałacu królewskiego władców perskich. Po zajęciu Ktezyfonu przez Arabów pałac przez krótki czas służył jako meczet, po czym całe miasto zostało opuszczone. Na przestrzeni lat porzucone miasto służyło okolicznym mieszkańcom jako miejsce pozyskiwania materiału budowlanego, a ostatecznego zniszczenia dokonały kolejne powodzie z rzeki Tygrys. (stanowisko bywa czasowo niedostępne ze względu na prace konserwatorskie, możliwość zwiedzania nie leży w gestii Organizatora).
- Plac ze skrzyżowanymi mieczami The Swords of Qādisiyyah - Bagdadzki Łuk Triumfalny, który powstał w 1985 roku podczas rządów Saddama Husajna. Łuk przedstawia dwa skrzyżowane ze sobą miecze, trzymane przez dwie dłonie – iracką i irańską. Nawiązuje on do wojny między tymi dwoma krajami, która trwała w latach 1980-1988. Po obaleniu reżimu Saddama Husajna pomnik kojarzony z dyktatorem został zburzony, jednak kilka lat później zaczęto jego odbudowę. Bagdadzki Łuk Triumfalny przez wiele osób uważany był i nadal jest jako symbol pojednania i zgody (plac bywa czasowo niedostępny, możliwość wizyty na placu nie leży w gestii Organizatora).
- Muzeum Narodowe Iraku, które w swojej kolekcji posiadało cenne eksponaty cywilizacji mezopotamskiej, babilońskiej oraz perskiej. Podczas inwazji na Irak w 2003 roku, muzeum zostało splądrowane. Skradziono wówczas ponad 600 000 eksponatów archeologicznych. Mimo międzynarodowych wysiłków zwrócono niestety tylko część skradzionych artefaktów. W 2015 roku muzeum zostało ponownie otwarte. Uwaga - Muzeum Narodowe Iraku bywa czasowo niedostępne. Wizyta w muzeum zostanie potwierdzona na miejscu (możliwość zwiedzania Muzeum Narodowego Iraku nie leży w gestii Organizatora).
Noclegi w hotelu w Bagdadzie.
Dzień 4. Bagdad / Babilon - Atlal Babil / Pałac Saddama Husajna / Karbala
Po wczesnym śniadaniu wyjazd do stanowiska archeologicznego Atlal Babil - Babilon. Trasa do pokonania około 100 km. Babilon to starożytne miasto położone nad rzeką Eufrat w Mezopotamii. W latach 626-539 p.n.e. miasto było stolicą Babilonii - państwa nowo babilońskiego. Babilon rozkwitł pod rządami Hammurabiego oraz Nabuchodonozora. To tu znajdował się jeden z Siedmiu Cudów Świata - Wiszące Ogrody Semiramidy, które stały się inspiracją na skalę światową w sztuce oraz kulturze. Na stanowisku archeologicznym, na którym od 1899 roku prowadzone są wykopaliska, odkryto między innymi: Bramę Isztar, która znajduje się obecnie w Muzeum Pergamońskim w Berlinie; Esagilę - świątynię Marduka, kompleks pałacowy, ziggurat Etemenanki, z którym kojarzy się biblijną Wieżę Babel. Zwiedzanie pozostałości miasta, obwarowań zewnętrznych i wewnętrznych, bram, pałaców i świątyń, które są świadectwem jednego z najbardziej wpływowych imperiów starożytnego świata. Atlal Babil znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. W Babilonie zwiedzimy także Pałac Saddama Husajna – Mimo, iż pałac jest obecnie zrujnowany i zdewastowany, wizyta tu stanowi bardzo ciekawy punkt zwiedzania Iraku.
Następnie podróż do Karbala, jednego z najświętszych miast w szyickim islamie. W bitwie pod Karbalą w 680 roku zginął Husajn ibn Ali - wnuk proroka Mahometa. Grobowiec Husajna znajdujący się w Świątyni Imama Husajna jest jednym z najświętszych miejsc w islamie szyickim. Corocznie miliony pielgrzymów odwiedzają miasto Karbala, aby obserwować Aszurę, upamiętniającą rocznicę śmierci Husajna. Czterdzieści dni po Aszurze, w Karbala odbywa się rytuał Arba’een. To jedno z największych zgromadzeń pielgrzymkowych na świecie, do miasta przybywa wówczas nawet 45 milionów pielgrzymów. (Arbaeen oznacza „czterdzieści dni” - to zwyczajowa długość żałoby po śmierci członka rodziny w wielu muzułmańskich tradycjach). Po dotarciu do Karbala rozpoczniemy zwiedzanie. Obejrzymy Świątynię Imama Husajna oraz znajdujący się w jej pobliżu Meczet Al Abbasa. Transfer do hotelu i zakwaterowanie. Czas wolny na odpoczynek. Nocleg w hotelu w Karbala.
Dzień 5. Karbala / An-Nadżaf / Ur / An-Nasirijja
Po śniadaniu wyjazd do An-Nadżaf, które jest świętym miastem i celem pielgrzymek szyickich muzułmanów. Znajduje się tu grób zmarłego w 661 roku, zięcia i kuzyna Mahometa - Imama Alego Ibn Abi Taliba - drugiej najważniejszej postaci islamu szyickiego. Meczet Imama Alego, gdzie spoczywa ciało proroka, uznawany jest przez szyitów za trzecie najświętsze miejsce islamu (po Mekce i Medynie). Przez dłuższy czas miejsce pochówku Alego jego współwyznawcy utrzymywali w tajemnicy w obawie przed zbezczeszczeniem go przez Umajjadów. Dopiero w 791 roku wybudowano pierwszy meczet nad grobem Alego i założono miasto An-Nadżaf. Na przestrzeni wieków wokół świątyni wybudowano liczne hospicja, szkoły, biblioteki i klasztory, a miasto stało się centrum nauki i teologii szyickiej. (Uwaga - Meczet udziela zgody na robienie zdjęć telefonami ale nie aparatami fotograficznymi - dużymi lustrzankami).
Następnie podróż do Ur, gdzie obejrzymy słynny Zigurrat. Ur - to starożytne miasto położone w południowej Mezopotamii, które zamieszkałe było od V tys. p.n.e. Miasto było stolicą imperium III dynastii z Ur. Część badaczy identyfikuje Ur z biblijnym miastem Abrahama. Ruiny miasta Ur leżą obecnie około 16 km od obecnego koryta rzeki Eufrat. W starożytności Ur było jednak ważnym portem morskim. Obecnie na terenach starożytnego Ur znajduje się stanowisko archeologiczne Tall al-Mukajjar. Obejrzymy tu między innymi częściowo zrekonstruowany przez archeologów ziggurat wybudowany około 2100 p.n.e. Ziggurat miał budowę schodkowatą trójstopniową, zwężającą się ku górze. Wykonany został z cegieł suszonych obłożonych cegłami wypalanymi. Była to wieża sakralna poświęcona bogu księżyca Nannie. Pierwotna budowla wzniesiona na fundamencie o wymiarach 65 na 43 metrów, była wysoka na około 21 metrów, dziś sięga około 13 metrów. Ziggurat z Ur jest to jeden z najbardziej znanych zigguratów i chociaż pozostała tylko jego podstawa, to jest on jednym z najlepiej zachowanych. W języku sumeryjskim był on znany jako Etemeniguru (dom, którego podstawa wywołuje przerażenie). Ziggurat to typ budowli o kształcie piramidy schodkowej. Jego funkcja miała charakter religijny, więc często mówi się o nim również świątynia. To typ budowli charakterystyczny dla starożytnych Sumerów, Akadyjczyków, Babilończyków i Asyryjczyków. Istniały co najmniej 34 zigguraty, większość z nich zlokalizowana była na terenie dzisiejszego Iraku, ale również w Iranie. Słowo Ziggurat oznacza „budować na wyniesionym miejscu”. Ziggurat był poświęcony bóstwu. Wznosił się ponad miasto jako miejsce zbudowane pomiędzy niebem a ziemią. Te budowle miały charakter religijny, szczególnie świątynia na szczycie. W nim odbywały się obrzędy i ofiary w formie kuchni rytualnej. Służył on również jako obserwatorium astronomiczne dla kapłanów. Inną jego funkcją było bezpieczeństwo, ponieważ na górę prowadziło tylko jedno wejście przez schody, strzeżone przez niewielką liczbę strażników. Miał on również bardziej praktyczną funkcję - był miejscem, w którym kapłani chronili się przed powodzią. Zigurrat budowany był na planie kwadratu lub prostokąta i wznosił się na 3, 4 lub 7 poziomów, które mogły osiągnąć do 30 metrów wysokości, tworząc charakterystyczny kształt piramidy schodkowej. Wnętrze budowano z suszonego na słońcu adobe, a na zewnątrz z cegieł wypiekanych w piecach. W najwyższym punkcie znajdowała się świątynia. Następnie podróż do miasta An-Nasirijja, położonego około 25 km od Ur. An-Nasirijja założona została pod koniec XIX wieku w czasach Imperium Osmańskiego przez ludność Muntafiq. Transfer do hotelu i zakwaterowanie. Czas wolny na odpoczynek. Nocleg w hotelu w An-Nasirijja.
Dzień 6. An-Nasirijja / Mokradła Ahwar (Arabowie Bagienni) / Al-Kurna (Al-Qurna) / Bagdad
Po wczesnej pobudce przejazd do Chibayish na terenie Mokradeł Ahwar. Po dotarciu na miejsce śniadanie w tradycyjnym wiejskim domu wraz z rodziną gospodarzy, a następnie wycieczka łódką po zlewisku rzek Tygrys i Eufrat, na terenie irackich Mokradeł Ahwar. Mokradła Ahwar to jeden z największych na świecie lądowych systemów deltowych występujących w bardzo gorącym i suchym klimacie. Są to tereny Arabów Bagiennych - ludu zamieszkującego mokradła Niziny Mezopotamskiej położone u zbiegu rzek Tygrys i Eufrat. Lud Mad'an - Madanowie uważają się za potomków Sumerów. Budują oni domy z trzciny, podobne do tych, które uwiecznione są na płaskorzeźbach sumeryjskich. Część obszaru Mokradeł Ahwar znajduje się na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Arabowie Bagienni są szyitami zamieszkującymi wioskę położoną w rozlewiskach rzeki, której brzegi porasta wysoka trzcina używana przez nich do masowej produkcji mat, koszyków i innych przydatnych w gospodarstwie domowym wyrobów. Utrzymują się oni głównie z rybołówstwa, które kiedyś uznawali za zajęcie poślednie, polowali na ryby - a nie łowili je. Polowanie włócznią, a nie łowienie sieciami, jest w ich mniemaniu zajęciem godnym mężczyzny. Hodują również bydło - bawoły bagienne, a ci który uprawiają zboże mają również owce i kozy. Wykorzystując trzcinę, budują mozify stanowiące budynki użyteczności publicznej np. meczety i miejsca spotkań społeczności wioski, takie osiedlowe świetlice. Poruszają się łodziami, które są oczywistą formą transportu w tej okolicy. Popołudniu udamy się do niewielkiej miejscowości Al-Kurna (Al-Qurna). Tu łączą się wody Tygrysu i Eufratu, aby w dalszym biegu, jako rzeka Szatt Al-Arab, płynąć razem w kierunku Zatoki Perskiej. Nieopodal cypelka u zbiegu rajskich rzek znajduje się park, w którym zobaczymy drzewo uznawane zgodnie z tradycją za biblijne „drzewo poznania dobra i zła”. Wieczorem podróż powrotna do Bagdadu. Po dotarciu na miejsce zakwaterowanie w hotelu. Czas wolny na odpoczynek. Nocleg w hotelu w Bagdadzie.
Dzień 7. Bagdad
Po śniadaniu kontynuacja zwiedzania i odkrywania stolicy Iraku. Możliwe uzupełnienie punktów programu przewidzianego na pierwsze dwa dni pobytu w Bagdadzie (jeśli nie zdążymy wcześniej zrealizować całego planu) oraz dodatkowe atrakcje. Czas wolny na odpoczynek. Nocleg w hotelu w Bagdadzie.
Dzień 8. Bagdad / Samarra / Hatra / Mosul
Po śniadaniu wyjazd do miasta Samarra, słynącego ze spiralnej budowli przypominającej wieże Babel. Samara, założona w VII wieku, była czasową stolicą kalifatu w latach 836–892. Najbardziej znanym zabytkiem Samary są ruiny Wielkiego Meczetu z IX wieku z charakterystycznym minaretem w formie spiralnego zigguratu, zbudowanego w całości z cegieł. Meczet o wymiarach 239 x 156 m stał niegdyś w obrębie murów o wymiarach 444 x 376 m, miał powierzchnię 17 ha i przez długi czas był największym meczetem na świecie. Spiralny minaret wznosi się na wysokość 50 m i znany jest pod nazwą Al-Malawija. Meczet wraz z minaretem zostały zbudowane przez kalifa Al-Mutawakkila. Ruiny starożytnego miasta zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Następnie przejazd do stanowiska archeologicznego Hatra. To starożytne miasto partyjskie powstało około III wieku p.n.e. i rozwijało się prężnie przez kilka kolejnych stuleci. Hatra znajdowała się na szlaku handlowym, stanowiąc ważny przystanek pomiędzy Mezopotamią a rejonem śródziemnomorskim. Mówi się, że to właśnie w Hatra spotykały się kultury wschodu i zachodu. Architektura miasta łączy bowiem wpływy greckie, rzymskie czy perskie, co doskonale ilustruje eklektyczną hellenizację tych terenów po podbojach Aleksandra Wielkiego. Ruiny Hatry zachowały się w znaczącym stopniu, dzięki czemu od 1985 roku znajdują się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. W 2015 roku na terenie stanowiska archeologicznego bojownicy ISIS dokonali szeregu zniszczeń, na szczęście nie udało im się jednak zrównać Hatry z ziemią. Następnie kontynuacja podróży do Mosulu. Po dotarciu na miejsce zakwaterowanie w hotelu. Czas wolny na odpoczynek. Nocleg w hotelu w Mosulu.
Dzień 9. Mosul / Klasztor Mar Mattai / Erbil (Irbil)
Po śniadaniu spacer najciekawszymi zakątkami Mosulu, m.in. po Starym Mieście, najbardziej zniszczoną częścią miasta, które pomału odbudowuje się po tragedii ostatnich lat. Mosul to główne miasto północnego Iraku położone nad rzeką Tygrys oraz stolica muhafazy Niniwa. W czasach starożytnych na terenie współczesnego Mosulu znajdowała się stolica Asyrii - Niniwa, której ruiny (m.in.: pozostałości murów miejskich), położone są w pobliżu współczesnego Mosulu. Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Niniwy datuje się na VI tysiąclecie p.n.e. W III tysiącleciu p.n.e. istniało tu spore miasto, znane jako miejsce kultu bogini Isztar. Niestety w ostatnich latach Mosul znany jest głównie z ogromu zniszczeń, dokonanych tu z rąk ISIS (Islamskie Państwo w Iraku i Lewancie) w latach 2014-2017. Terroryści dopuścili się tu licznych zbrodni na ludności cywilnej, szczególnie na przedstawicielach mniejszości etnicznych i religijnych. Doszło także do celowego niszczenia zabytków miasta, zniszczono między innymi starożytne księgozbiory oraz część eksponatów w muzeum miejskim. W 2017 roku armia iracka odbiła miasto z rąk dżihadystów. W ciągu trzech lat okupacji i prześladowań Mosul opuściło ponad pół miliona mieszkańców, które od wieków zróżnicowane było pod względem etnicznym i religijnym.
Następnie przejazd do Klasztoru Mar Mattai na Górze Alfaf, który uznawany jest za jeden z najstarszych istniejących klasztorów chrześcijańskich. Współcześnie stanowi siedzibę arcybiskupstwa w ramach Syryjskiego Kościoła Ortodoksyjnego. Klasztor założony został w IV wieku przez pustelnika Mar Mattai, który wraz z 25 mnichami skrył się na Górze Alfaf przed rzymskimi prześladowaniami chrześcijan. W przyklasztornej bibliotece, w czasach świetności, miały znajdować się tysiące manuskryptów. Do dziś zachowało się ich jednak nieco ponad 220 sztuk. Najstarszym eksponatem w kolekcji klasztoru jest wydanie Nowego Testamentu z 1222 roku. Popołudniu wyjazd do Erbil w Kurdystanie Irackim. Po dotarciu na miejsce zakwaterowanie w hotelu. Czas wolny na odpoczynek lub samodzielną eksplorację miasta Erbil. Nocleg w hotelu w Erbil.
Dzień 10. Erbil (Irbil) / Rawanduz / Erbil (Irbil)
Po śniadaniu rozpoczniemy zwiedzanie Erbil (Irbil) - jednego z najdłużej zamieszkałych miast świata oraz współczesnej stolicy Regionu Kurdystanu w Iraku. Erbil zamieszkiwane jest nieprzerwanie od ponad 8000 lat, w pobliżu miasta odkryto ślady neandertalczyków. Spacer najciekawszymi zakątkami Starego Miasta Erbil. Zwiedzanie starożytnej cytadeli górującej nad miastem, która wpisana została w 2014 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Następnie spacer po miejskim targu a dla chętnych zakupy.
Popołudniu wyjazd do niewielkiej miejscowości Rawanduz, leżącej na skalistym wzgórzu i otoczonej dwoma kanionami. Odwiedzimy punkt widokowy ze spektakularną panoramą kanionu Rawanduz, gdzie w okresie drugiej wojny światowej stacjonował polski 11 Batalion Łączności Korpusu. Zobaczymy także wodospady Bekhal i Geli Ali Bag, łączący trzy rzeki: Rawanduz, Sidakan i Khalifan. Tego dnia będziemy podróżować legendarną Hamilton Road, zbudowaną w 1928-1932 jako część większego planu utworzenia kontrolowanego przez Brytyjczyków szlaku handlowego łączącego Zatokę Perską z Morzem Kaspijskim. Trasa została nazwana na cześć głównego inżyniera, A.M. Hamiltona - Nowozelandczyka pracującego dla Brytyjczyków, kiedy przejęli oni kontrolę nad Irakiem po upadku Imperium Osmańskiego pod koniec I wojny światowej. Wieczorem powrót do Erbil. Czas wolny na odpoczynek lub samodzielną wieczorną eksplorację miasta. Nocleg w hotelu w Erbil.
Dzień 11. Erbil (Irbil) / Akre / Lalish / Erbil (Irbil)
Po śniadaniu podróż do Akre. Miasto rozwijało się już w czasach starożytnych, w ciągu tysiącleci przechodziło we władanie kolejnych imperiów, m.in. Persów, Rzymian i Ottomanów. Współcześnie znane jest jako kurdyjska stolica obchodów starożytnego święta Nowruz (Irańskiego Nowego Roku). Najstarsza część Akre usytuowana jest na szczycie wzgórza, natomiast znaczna część współczesnego miasta malowniczo wcina się w skaliste zbocza kilku wzniesień. Podczas spaceru po mieście Akre zwiedzimy między innymi fort z czasów tureckich, meczet i bazar.
Następnie przejazd do miasta Lalish, położonego na terenie Regionu Kurdystanu w Iraku. Położone w górskiej kotlinie Lalish, to duchowe centrum i cel pielgrzymek Jazydów, mniejszości etno-religijnej, na której w 2014 roku ISIS dokonało aktu ludobójstwa. Tu znajdują się świątynia, grób reformatora religii - szejha Adiego Ibu Mustafira oraz dwa święte źródła. Do Lalish rokrocznie przybywają tysiące pielgrzymów, by uczestniczyć w jesiennym siedmiodniowym Święcie Zgromadzenia. Jazydyzm to prastara religia łącząca elementy islamu, chrześcijaństwa, judaizmu, staroperskich wierzeń i hinduizmu. Jazydem można się tylko urodzić, nie można przyjąć tej religii, a wszyscy Jazydzi to Kurdowie. Małżeństwa poza społecznością są zabronione. Na świecie żyje około miliona jazydów. Połowa z nich zamieszkuje północny Irak, pozostali – Turcję, Syrię, Armenię, Gruzję, Iran i Europę Zachodnią, m.in. Norwegię. (Uwaga - ze względu na święty charakter miejsca, przed wejściem do Lalish należy zdjąć obuwie i pozostawić je w samochodzie, w związku z tym zalecamy zabranie dodatkowej pary skarpet). Wieczorem powrót do Erbil. Czas wolny na odpoczynek przed podróżą powrotną po Polski. Transfer na lotnisko zgodnie z godzinami lotów. Na lotnisku pożegnanie grupy z lokalnym pilotem przewodnikiem Poza Trasą Adventure w Iraku.
Dzień 12.
Wylot z Erbilu do Warszawy. Przylot do Warszawy.
Uwaga - Program jest ramowy. Kolejność zwiedzania może ulec zmianie ze względów organizacyjnych oraz ze względu na uwarunkowania lokalne i panujące warunki atmosferyczne.
