Afgańska burka – ten temat zacząć muszę od wyrazów współczucia dla kobiet Afganistanu skazanych na strój, który nadaje się co najwyżej na bal przebierańców i to tylko w sezonie grzewczym. Niestety w kraju tym jest on smutną codziennością, nawet w okresie letnim, kiedy temperatury w Afganistanie sięgają ponad 40 stopni Celsjusza.
Tradycyjna afgańska burka ma kształt dzwonu który zakrywa kobietę od głowy aż do stóp. Burki jest przeważnie koloru niebieskiego lecz bywają też białe, szare lub kremowe. W Afganistanie, a zwłaszcza w Heracie zdarzają się kobiety ubrane w czadory w kolorze czarnym, które są standardem u kobiet w Iranie, Iraku i na Półwyspie Arabskim. Część kobiet, zwłaszcza tych lepiej wykształconych i mieszkających w miastach, używa jedynie hidżabu, który oznacza skromny muzułmański sposób ubierania się, polegając na okryciu części ciała na przykład płaszczem, i zakryciem głowy chustą ale odsłoniętymi stopami i dłońmi. Celem burki jest natomiast ukrycie wszystkich możliwych wdzięków kobiety. Kobieta widzi świat przez małą kratkę znajdującą się na wysokości od nosa po czoło.
W Heracie uniesiony fantazją zakupiłem kilka burek w sumie nie wiem po co. Noszenie ich w Europie zostało w wielu krajach zakazane. W Holandii w wielu szkołach burka jest zakazana, argumentując, że komunikacja pozawerbalna jest konieczna do nauczania. We Francji zabronione jest noszenie burek i hidżabów w szkołach publicznych od 2004 roku. Obowiązuje tam też ustawa zabraniająca noszenia burki w miejscu publicznym, a nieprzestrzeganie tego przepisu grozi mandatem w wysokości 150 euro dla kobiety, a męża zmuszającego żonę do jej noszenia mandatem aż do 30 tysięcy euro. We Włoszech ukrywanie twarzy w miejscu publicznym jest zabronione od 1975 roku.
Burki to bardzo niepraktyczny strój, gdyż w upalnym klimacie potrafi parzyć, z powodu braku przewiewności niszczy skórę, deformuje wzrok, jest uciążliwa w trakcie poruszania się – można się o nią łatwo potknąć. Burka to nie wymysł ostatnich lat. Kobiety masowo zaczęły je nosić w XIX wieku podczas okupacji Brytyjczyków. Była to forma buntu miejscowych, chroniąca przed najeźdźcami, którzy traktowali Afganki niczym swoje kobiety. W kraju kilkukrotnie zakazywano ich noszenia, pierwszym był Amanullach, ale dopiero w 1953 Muhammad Daud zakazał ich noszenia. Jednak na prowincji o burkach nigdy nie zapomniano, były w powszechnym użyciu. Rebelia Talibów doprowadziła do nakazu ich ponownego stosowania w całym kraju. Nosić musiały je wszystkie kobiety, dziewczynki od pierwszej menstruacji aż po staruszki.
Wszystkie kobiety wyglądały tak samo, niczym chodzące niebieskie spadochrony. Obecnie burki nosi około połowa kobiet, druga stosuje hidżab. Nie spotkałem jednak w Afganistanie nigdy kobiety z odkrytą w pełni głową. Włosy w Afganistanie to obiekt o dużym ładunku erotyzmu, więc kobieta bez żadnego okrycia głowy mogłaby być potraktowana prowokująco. Trudno pojąć, ale wiele Afganek uważa burkę za ubiór wielce pożądany. Uważają go niemal za atrybut kobiecości, separujący od spojrzeń obcych, chroniący przed kurzem ich sukienkę i całe ciało.
Autor: Łukasz Odzimek
Szczegóły i program podróży do Afganistanu znajdują się stronie wyprawy.
O Afganistanie czytaj w naszych artykułach: Afganistan granica z Pakistanem Torham, Talibowie – mroczna strona Afganistanu, Afganistan Mazar Sharif, Piknik w Band-A-Mir w Centralnym Afganistanie, Afganistan – Portrety miast i Afgańczyków, Afgańska burka – Świat kobiet w Afganistanie, Hazarowie – grupa etniczna z centralnego Afganistanu, Pola maku w Afganistanie i Iranie. Makowe pejzaże Azji, Bamian w Afganistanie – Wysadzone posągi Buddy, Afganistan Bacza Bazi – Tańczący chłopcy